Leczenie wspomagające
Problemy żywieniowe podczas radioterapii

Ponieważ napromienianie oddziałuje nie tylko na tkanki zmienione nowotworowo, ale i na otaczające je zdrowe komórki organizmu, radioterapia niesie często za sobą niekorzystne skutki uboczne. Ich wystąpienie oraz intensywność zależą od kilku czynników: lokalizacji guza, dawki całkowitej promieniowania i czasu trwania terapii. Napromienianie zmian położonych w obrębie przewodu pokarmowego lub głowy i szyi może prowadzić do wystąpienia trudności w przyjmowaniu pokarmów i prawidłowym przejściu treści pokarmowej przez jelita.

Szczególne narażone na uszkodzenia podczas radioterapii są śluzówka jamy ustnej i gardła i nabłonek przełyku. Częste efekty niepożądane napromieniania to: zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, stany zapalne dziąseł, ból przy przyjmowaniu pokarmów droga doustną i podczas przełykania, większe lub mniejsze trudności w przechodzeniu pokarmów i połykaniu. Mogą one spowodować niemożność spożywania nie tylko pokarmów stałych, ale nawet płynów. Efektem tego bywa spadek kasy ciała, niedożywienie, odwodnienie i idące za nimi zaniki mięśni, utrata sił i obniżenie aktywności układu odpornościowego.

Niedożywienie ma bezpośredni wpływ na obniżenie odporności immunologicznej, co negatywnie wpływa na wyniki leczenia onkologicznego. Często, ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań, uniemożliwia ono podjęcie planowanego leczenia. Dawka promieniowania musi zostać zmniejszona lub konieczna jest rezygnacja z radioterapii, również w przypadku pacjentów, u których radioterapia jest główną albo jedyną możliwością leczenia.

Można jednak przewidzieć niekorzystne skutki napromieniania i im przeciwdziałać poprzez należyte przygotowanie pacjenta.

Zapobieganie niedożywieniu winno rozpocząć się jeszcze przed rozpoczęciem leczenia, minimum 1-2 tygodnie przed radioterapią, podając np. specjalistyczne preparaty żywieniowe, uzupełniające dietę o dodatkowe kalorie i białko. Suplementacja żywieniowa może zapobiec najbardziej niekorzystnej dla pacjenta utratcie białka, czyli katabolizmowi. Szczególnie, gdy chory nie jest w stanie przyjmować pokarmów stałych, podanie preparatów płynnych pomaga mu zachować właściwy bilans białkowo-energetyczny.

Bezwzględnie trzeba także wyleczyć przewlekłe stanów zapalne, m.in. choroby zębów i dziąseł, które mogą być źródłem groźnych infekcji w przebiegu radio-, chemioterapii i leczenia chirurgicznego.

Stan odżywienia organizmu i potrzebę wdrożenia suplementacji żywieniowej ocenia się przy pomocy kwestionariuszy (SGA, NTS 2002) oraz badań (poziom w surowicy krwi białka całkowitego i albuminy). Wskazaniami do oceny stopnia niedożywienia i zastosowania leczenia żywieniowego są utrata wagi powyżej 10% masy ciałą, trudności w przyjmowaniu pokarmów, wymioty i brak apetytu.

Ponieważ prawidłowy stan odżywienia ma ogromne znaczenie dla powodzenia radioterapii, tak lekarze, jaki i pacjenci muszą zwracać szczególną uwagę na prawidłowy stan odżywienia organizmu przed rozpoczęciem leczenia i w czasie jego trwania.

(Źródło: zwrotnikraka.pl, dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed, Klinika Chirurgii Onkologicznej - Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.)